KARASİNEKLERİYLE MÜCADELE/İLAÇLAMA YÖNTEMLERİ
Karasineklerle mücadele ve ilaçlamasında en önemli konu, karasinekler hakkında toplumun bilinçlendirilmesi ile hijyen ve çevre sağlığı tedbirlerinin alınmasıdır. Mekanik mücadele olmadan mücadeleden sonuç alınamaz. Etkin mücadele için çevreden organik artık bırakılmamalı, mutfak, depo gibi yerlerde gerekli tedbirler alınmalıdır. Karasinekler ile mücadeledeki yöntemleri aşağıda verilmiştir.Karasineklerle Kültürel Mücadele
Karasineklerin biyolojisi yaşam biçimi ve mücadele yollarının özellikle temel eğitimde ve değişik iletişim araçları ile halka tanıtımının sağlanmasıdır.Karasineklerle Mekanik (Fiziksel) Mücadele
Bu mücadele yönteminin amacı; karasinek üreme ve beslenme ortamlarının ortadan kaldırılmasıdır. Bu amaçla karasineklerin çok ürediği yerler insan hayvan pislikleri, çöplükler, lağım çukurları, kümes hayvanlarının pislikleri hayvan gübrelikleri, mezbaha çevresi ve hayvan ahırları, ev, işyeri, vb. yerlerin, çöp toplama alan ve bidonları ile kanalizasyonların kontrol altına alınmasıdır. Karasineklerden mekanik yöntemlerle korunmada uygulanacak yöntemler:- Ev ve işyerlerindeki çöp kutularının ağzı mutlaka kapalı olmalıdır.
- Çöpler kış aylarında haftada 1, yaz aylarında haftada 2 defa toplanmalıdır. Ayrıca çöpler toplandıktan sonra çöp bidonları mutlaka yıkanmalı ve ilaçlanmalıdır.
- Gübrelikler yerleşim yerlerinden uzakta olmalı gübre olarak kullanılacak hayvan dışkıları beton çukurlarda toplanmalıdır. Ya da yığın haline getirilip üzeri toprakla örtülmelidir.
- Yığın halinde bekletilen gübrenin içindeki ısı yaz aylarında 70 dereceye kadar yükseldiği için yumurtalar bu ısıda ölür. Yine sıcak aylarda tarlaya gübre amaçlı ince bir tabaka halinde serilen hayvan dışkısındaki yumurtalar güneş ışığından olumsuz etkilenip ölür.
- Hela çukurları mutlaka kapalı şekilde olmalıdır. Tuvaletlerde kapı ve tel örgülü pencere bulunması zorunludur.
- Ev şartlarında sineğin girişini engelleyen perde, tel örgü, sineklerin yapıştığı bantlar az etkili olsa da bir yöntemdir.
- Bütün bunların yanı sıra temizlik kurallarının eksiksiz uygulanması zorunludur.
Karasineklerle Biyolojik Mücadele
Ekosistemde her canlının mutlaka bir ya da birden fazla düşmanı vardır. Bu grupta karasineklerle beslenen parazit ve predatörler (besin olarak diğer canlıları yakalayıp öldüren herhangi bir canlı) yer almaktadır. Bu düşmanlar yaşama şansları engellenmezse karasinek popülasyonunu dengede tutabilir. Ayrıca bazı parazit ve piredatörler kitle üretimiyle çoğaltılarak karasinek kontrolünde kullanılabilir. Örneğin; kuşlar, örümcekler, parazit arılar, bakteri ve funguslar vb.Karasineklerle Kimyasal Mücadele / İlaçlama
Karasinek ilaçlamasında (insektisit uygulamaları) genelde kalıcı (rezidüel) uygulama ve alan uygulaması (açık ve kapalı alan) şeklindedir.Kalıcı (Rezidüel) Uygulama
Hedef alan : Karasinek ilaçlamasında uygulama doğrudan sineklerin dinlenme, beslenme ve barınma yerleri olan hayvan barınakları, çalılıklar, gübrelikler, lağım çukurları, kanalizasyon sızıntıları, durgun sular, sazlıklar, bataklıklar vb. yerlere yapılmalıdır. Evlerde ise sineklerin özellikle geceleri toplandıkları yerler olan tavanlar, tavan kenarları ve köşeleri, çatı ve kiremit altlarına uygulama yapılmalıdır.
Uygulama yöntemi : Karasinek ilaçlamasında elle ve motorla çalışan püskürtücülerle uygulama yapılmalıdır.
Uygulama sıklığı : İlaçlamanın etkinliği kullanılan ilaca, dozuna, uygulama yüzeyine, iklim şartlarına, sineklerin ilaca duyarlılığına göre birkaç hafta ile birkaç ay arasında sürer.
Önlemler : Gıda, yem veya içme sularının insektisitlerle kontaminasyonunun önlenmesi için gereken tedbirler alınmalıdır. Hayvanların üzerine ve yalayabilecekleri yüzeylere uygulanmamalıdır.
Açık ve Kapalı Alan Uygulamaları
Açık alan ilaç uygulama ergin sineklere karşı püskürtme şeklinde yapılan ilaçlamalardır.
Hedef alan : Evler, mutfaklar, lokantalar, hayvan barınakları, mezbahalar, gıda üretim ve hazırlama yerleri kapalı alan ilaçlamasının, çöp kapları ve çöp arabaları ile çöplükler, dinlenme tesisleri ve kamplar, spor alanları, marketler gibi yerler açık alan ilaçlamasının yapılacağı başlıca yerlerdir.
Uygulama yöntemi : Kapalı yerlerde alan ilaçlaması için el ve sırtta taşınabilen püskürtücüler, taşınabilir ULV (ultra low volume, çok düşük hacimli uygulama) veya sıcak sisleme cihazı kullanılırken açık alanlarda araçların giremediği yerlerde el veya sırtta taşınan, araç girebilen yerlerde ise araca monte edilmiş ULV veya sıcak sisleme cihazları kullanılır.
Uygulama sıklığı : Kapalı alanlar sinek popülasyonun yoğunluğuna göre günlük; çöplükler, dinlenme alanları vb. yerler ise 1-2 hafta arayla ilaçlanmalıdır.
Önlemler : Açık alan uygulamalarında insan ve hayvanların, iç alan uygulamalarında gıda maddeleri, içme suları, hayvan yemleri ve bunların kapları spreylerden uzak tutulmalıdır.
Larva Mücadelesi
Uçucu sineklerle mücadelede larvalara yönelik uygulamanın birçok zorluğu vardır. Sineklerin üreme ve beslenme yerleri sürekli değişmektedir. Bu sebeple de sıkı sık ilaçlama gerekir. Uygulama yerinde larvisitin nüfusu ve dağılması problemdir. Düşük yoğunluklarda bile kullanılan larvisitler larvaların doğal düşmanlarını da öldürür, bu da dirençli suşların ortaya çıkmasını kolaylaştırır. Larva mücadele programı uygulayan ülkelerde, uçma sezonu boyunca ilaçla birçok uygulama gerekebilir. Bu sebeplerden dolayı uçma sezonunun doruk dönemi ve uçucu sineklerle bulaştırılan hastalık probleminin olduğu yerler hariç, uçucu sinek kontrolünde rutin larva mücadelesi pek fazla önerilmez.
Larva mücadelesi yapılacaksa düşük dozlarda sık aralıklarla uygulama yapılması tavsiye edilir.
KARASİNEKLERİN PATOJENİK (HASTALIK YAPMA) ÖZELLİKLERİ
Karasinekler vücutlarında taşıdıkları birçok mikroorganizmayı çeşitli yollardan insanlara bulaştırır. Tifo, basilli ve amipli dizanteri, kolera çeşitli mikroorganizmaların etken olduğu ishaller, şarbon, trahom, bazı helmint enfeksiyonları olmak üzere yaklaşık 30 kadar hastalığı bulaştırdıkları bilinmektedir.Karasineğin vektörlüğü mekanik vektörlüktür. Sinek konduğu ortamdan ayaklarındaki tüyler vasıtası ile çok sayıda mikroorganizmayı alarak başka ortama taşır. Sineğin yuttuğu mikroorganizmalar tekrar dışkısı ile çıkar. Larva iken aldığı mikroorganizmalar erişkin şeklinde de bulunur ve bu şekli ile nakleder.
Bazı katı besinleri almak istediği zaman kendi ağız ve çene yapısını uygun olarak bu besini yumuşatmak için kursağındaki içeriğin bir kısmını buraya kusar. Böylece besin alırken taşıdığı mikroorganizmaları da besin maddelerinin üzerine bırakır.
Karasinekler, larvaları aracılığı ile insanlar ve omurgalı hayvanlarda myasis denilen çeşitli patolojik bozukluklara neden olur.
Karasineklerin insanlara bulaştırdıkları hastalıklar şunlardır: Paratifo, kolera, dizanteri, konjuktivit, trahom, tifo, hepatit A, gıda zehirlenmesi, antrax basili, paraziter hastalıklar, deri enfeksiyonları vb.