PİRELERLE MÜCADELE/İLAÇLAMA YÖNTEMLERİ
Pirelerle mücadele ve korunma birkaç adımda gerçekleştirilmesi gereken bir faaliyettir. Pire mücadele programı mutlaka şu aşamaları içermelidir.- Mekanik (fiziksel) mücadele
- Kemiricilerde bulunan pirelerle kimyasal mücadele / ilaçlama
- Kedi ve köpek pireleri ile mücadele
- Diğer evcil hayvan pireleri ile ve hayvan barınaklarında pire mücadelesi
- Binalarda yapılacak kimyasal mücadele / ilaçlama
Pirelerle Mekanik Mücadele
Pire mücadelesinin birinci adımı pirelerin üreme, beslenme, gelişme ortamlarının ortadan kaldırılmasıdır. Pirelerin en büyük düşmanı güneş ışığı ve temizliktir. Bu gerçekten hareketle pirelerin bulunabileceği duvar köşeleri, mobilya arkaları çok iyi temizlenmeli, tozlu hiçbir alan bırakılmamalıdır. Ayrıca ortamdaki halı, kilim, yatak örtüsü gibi eşyalar iyice silkelenmeli, temizlenmeli ve güneşe çıkarılmalıdır. Gerekirse yüzey ve 30 cm yüksekliğe kadar duvarlar Sağlık Bakanlığınca ruhsatlandırılmış firmalar tarafından ilaçlanmalıdır.Kemiricilerde Bulunan Pirelerle Kimyasal Mücadele / İlaçlama
Ayrıntıyla açıklandığı gibi pireler aracılığıyla insanlara bulaştırılan birçok hastalık etkeninin asıl kaynağı kemiricilerdir. Kemiricilerle etkili bir mücadele / ilaçlama yapılmadan pire kaynaklı problemlerin çözülmesi imkânsız gibidir. Bu yüzden pire mücadele programları içinde kemirici ilaçlaması mutlaka yer almalıdır. Kemiricilerle mücadelede ile kemirici pirelere karşı mücadele birlikte uygulanmalıdır. İlaçlama kemiricilerin yuvalandıkları bölgelere, duvar köşelerine, dolap, mobilya arkalarına uygulanmalıdır.Kedi ve Köpek Pireleri ile Mücadele / İlaçlama
İnsanlar için tehlikeli ve bulaşma riski en yüksek olan pire türlerinden ikisi Ctenocephalides felis (kedi piresi) ve ctenocephalides (köpek piresidir)dir. Bu yüzden ortamdaki pirelerle birlikte kedi ve köpeklerin üzerinde bulunan pirelerle mücadele etmek şarttır.İnsektisitlerle formüle edilmiş ilaçlar üreticilerinin tavsiyeleri doğrultusunda hayvanların baş, boyun ve bacaklarındaki kıllar öncelikli olmak üzere tüm vücutlarına uygulanır. Uygulama yapılırken hayvanın ağız ve gözüne kaçmamasına dikkat edilmeli ve bazı ilaçlar yavrularda uygulanmamalıdır. Pire tasmaları, mikronize toz ilaçlar içerir ve ilaç yavaş yavaş salınarak 3-5 ay koruyuculuk sağlayabilir. Diğer formülasyonlar genelde kısa süreli koruyuculuk sağlarlar. Hayvanların üzerindeki pirelerle birlikte mutlaka kulübelerinin de çok iyi temizlenmesi, havalandırılması ve insektisitlerle ilaçlanması gerekmektedir.Diğer Evcil Hayvan Pireleri ile Hayvan Barınaklarında Pire Mücadelesi / İlaçlama
Pireler, kedi ve köpeklerin dışında tavuklar ve diğer hayvanların üzerlerinde ve barınaklarında da bulunurlar. Bu yüzden etkili bir mücadele için özellikle tavuk kümesleri ve diğer hayvan barınaklarındada ilaçlama yapılmalıdır.Pirelerle Binalarda Yapılacak Kimyasal Mücadele / İlaçlama
Tüm bu tedbirlerle birlikte evlerde insan piresi ile mücadele için ilaçların kullanılması gerekmektedir. Genelde kalıcı etkili insektisitler kullanılır. Bunlar 2-4 ay etkili olabilmektedir.PİRELERİN PATOJENİK (HASTALIK YAPMA) ÖZELLİKLERİ
Pirelerin ısırmaları sırasında insan vücuduna tükürükleri dökülür. Bu döküntü her bireyde rahatsızlık vermesine rağmen, duyarlı insanlarda aşırı kaşıntıya, alerjik reaksiyonlara, deri döküntülerine sebep olabilir. Ayrıca vücut içine giren tunga penetrans'ta olduğu gibi şiddetli dermatiti (pullicosis) meydana gelebilir.Pireler bunun dışında bazı önemli hastalıkları ve bazı helmintleri insanlara bulaştırırlar.Veba
Veba, pirelerin naklettikleri en önemli hastalıktır. Veba akut etkili, ateşli ve ölümcül bir hastalıktır. İnsanlık tarihinde en fazla ölüme sebep olan hastalıklardan biridir. Ortaçağ Avrupa'sında nüfusun % 25'inin vebadan öldüğü kaydedilmiştir. Siyah ölüm de denen hastalık bu dönemde hemen hemen tüm dünyaya yayılmıştır. Genellikle hijyen düzeyi düşük yerlerde ve kırsal kesimde görülen bir hastalıktır.Veba aslında kemirici bir hastalıktır. Özellikle rattus rattus, rattus norvegicus ve mus musculus vebaya karşı duyarlı türlerdir. Pireler kemiricilerden kemiricilere ve insanlara hastalığın nakledilmesinde rol oynar. Pirelerden hastalık yayılmasını sağlayan en önemli türler, Xenopsylla cheopis ve Nosopyllus fasciatus'tur. İnsanlara hastalık bulaştıran en önemli tür, Pulex irritans'tır.
Pirelerin vebayı taşımalarındaki en önemli faktör ön midelerinin (proventrikül) yapılarıdır. Veba etkeninin çoğalması için en uygun ortam pire midesidir. Pirelerin midelerinde sert kitinsel çıkıntılar bulunmaktadır. Pirelerin vebayı taşıyabilmeleri için ön midelerindeki bu çıkıntıların tam ve yarım bir tıkaç oluşturarak kusabilmelerine bağlıdır.
Enfekte pireler veba etkenini hasta kemiricilerin kanını emerken alırlar. Hastalık etkeni pire midesinde çoğalır ve gelişir. Ön mideleri tıkaç yapmayan pireler insanda kan emerken kanın geçişi engellenmez ve hastalık bulaşmaz. Ön mideleri tam tıkaç yapan pirelerde ise aç kaldığında yeniden kan emmek için kusmak ister. Kusma sırasında veba etkenini az da olsa çıkarır ama bu pireler kısa sürede ölürler ve vebanın bulaşmasında çok az rol oynarlar. Bulaşmada asıl önemli pire türleri ise ön mideleri yarım tıkaç oluşturanlardır. Enfekte pire insanda kan emerken emilen kanın bir kısmı tıkacı geçemeyerek yaraya kusulur. Kusulan bu kanla birlikte veba etkeni de insana bulaştırılmış olur. Xenopsylla türleri yarım tıkaç yapan ön mideye sahiptirler ve hastalığın bulaşmasından asıl sorumlu türlerdir.
Bunun dışında, veba etkeni pirelerin dışkısıyla da atılır ve bu dışkı pire ısırması sırasında oluşan yaraya ve vücuttaki diğer açık yaralara bulaşırsa hastalık nakledebilir.